Żuraw na Loftach Platinum – między sztuką a rzemiosłem

O współpracy architektów z artystami w Loftach Platinum pisaliśmy już w przeszłości (warto zobaczyć https://archicomonline.pl/architektura-i-s…loftach-platinum/), teraz gorąco zapraszam do obejrzenia krótkiego filmu, w którym artysta Józef Sztajer opowiada o sobie, swojej pracy i współpracy z firmą Archicom przy okazji realizacji kolejnej wrocławskiej rzeźby miejskiej.

Z Józefem Sztajerem znamy się, w pewnym sensie, od wielu lat, ale dopiero niedawno nadarzyła się okazja do dłuższej rozmowy. W związku z oddaniem Loftów Platinum do użytku, a także ze zbliżającym się montażem wykonanej przez niego artystycznej imitacji historycznego żurawia na ich północnej elewacji, spotkaliśmy się w warsztacie-pracowni artysty przy ul. Miłoszyckiej, by przeprowadzić krótki wywiad.

Pracownię pamiętam jeszcze z lat 90. Oryginalne nagromadzenie wszelkiego rodzaju żelastwa, starych prac rzeźbiarskich, plastycznych oraz zdjęć, a także wiszący na ścianie stary, czerwony telefon i znaczek Solidarności sprawiają, że czas stanął w miejscu. Niepozornie wyglądająca budowla z czerwonej cegły, gdzieś w zapomnianej części Wrocławia, jest miejscem długiej i oryginalnej twórczości architektonicznej, plastycznej, rzeźbiarskiej i kowalskiej.

Józef Sztajer jest absolwentem Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej oraz Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Pracę zaczynał jako asystent projektanta w biurze projektującym charakterystyczną dla komunizmu mieszkaniówkę. Pracę tę szybko porzucił na rzecz realizacji własnych projektów, m.in. wnętrz dużych obiektów wypoczynkowych w Dziwnówku i Ustroniu Morskim czy w Bielawie i Wałbrzychu. Z czasem przeszedł do projektowania elementów, które sam mógł wykonać – rzeźbiarskich oraz głównie kowalskich. Zaprojektował i zrealizował wiele bram, ogrodzeń i balustrad na wrocławskim Starym Mieście, elementy kowalskie w Panoramie Racławickiej i przy budynku Edyty Stein, a także wiele tablic pamiątkowych, m.in. tablicę Solidarności Dolnośląskiej oraz tablicę Jerzego Grotowskiego przy Instytucie Grotowskiego w Sukiennicach Wrocławskich. Brał udział w wielu wystawach zbiorowych oraz indywidualnych, w latach 1978-1996 był prezesem Związku Polskich Artystów Plastyków Okręgu Wrocławskiego.

Na zlecenie autora projektu modernizacji Loftów Platinum, Doroty Jarodzkiej-Śródki, Józef Sztajer zaprojektował i częściowo wykonał oryginalną, artystyczna imitację historycznego żurawia przemysłowego. Rzeźba jest, z jednej strony, twórczą fantazją na temat historii budynku, będącego w przeszłości rozlewnią i magazynami win oraz słynnej wódki Goldwasser, a z drugiej jednym z elementów architektonicznej układanki łączącej industrialny klimat miejsca wraz z ultranowoczesną architekturą.

– Surowa elewacja tej części obiektu prowokowała do umieszczenia jakiegoś wyraźnego akcentu – wyjaśnia Dorota Jarodzka-Śródka, prezes Archicomu i autor projektu modernizacji Loftów Platinum – Rytm okien, który zachowaliśmy i który podkreśla surowość elewacji, przerwaliśmy wielkim panneau obramowanym szkłem i w ramach tej właśnie płaszczyzny postanowiliśmy wykonać jakiś element artystyczny, przestrzenny.

Rzeźba zaprojektowana przez Józefa Sztajera nie ma charakteru historycznej repliki, lecz jest pracą artystyczną, eksponującą walory estetyczne. Przykładowo rytmicznie zastosowane śruby czy zamiana lin na wizualnie ciężki łańcuch nie są motywowane względami konstrukcyjnymi czy funkcjonalnymi, lecz dekoracyjnymi.

– W architekturze dekoracja jest funkcją – podkreśla Sztajer – tym się różni architektura, między innymi, od zwykłego budownictwa.

Poza żurawiem Józef Sztajer zaprojektował i wykonał w loftach liczne elementy metaloplastyki, widoczne zwłaszcza na elewacji południowej oraz w historycznym szybie windowym.

– Artystyczny charakter naszych działań – wyjaśnia Dorota Jarodzka-Śródka – wiąże się z historią naszej firmy, naszą wizją architektury i podejściem do przestrzeni, która nas otacza. Uważamy – dodaje – że kształtowanie społeczeństwa przez możliwość przebywania w pięknej, harmonijnej przestrzeni jest powinnością każdego architekta, a na dzień dzisiejszy także każdego dewelopera.